Dzień Sapera – jest świętem wojskowym ustanowionym w 1946 roku w rocznicę forsowania rzeki Odry i Nysy przez oddziały 1 i 2 Armii Wojska Polskiego. Forsowanie Odry i Nysy Łużyckiej rozpoczęło się w Siekierkach i Gozdowicach 14 kwietnia 1945 roku i trwało do 20 kwietnia. W ciężkich walkach, które utorowały wtedy 1 Armii Wojska Polskiego drogę do Berlina, zginęło ponad 2 tys. oficerów i żołnierzy. Cmentarz żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego w Siekierkach, na którym znajdują się kwatery poległych, obejmuje 3,2 ha powierzchni. W Rejonie Pamięci Narodowej w miejscowościach: Czelin, Gozdowice i Siekierki znajdują się liczne ślady bohaterstwa żołnierzy wojsk inżynieryjnych. W miejscowości Czelin znajduje się obelisk symbolizujący słup graniczny, który wkopali żołnierze 6 Samodzielnego Batalionu Pontonowo – Mostowego WP w dniu 27 lutego 1945 roku. W miejscowości Gozdowice znajduje się Pomnik „Chwała Poległym Saperom 16. IV. 1945” i Muzeum Wojsk Inżynieryjnych 1 Armii Wojska Polskiego (budynek muzeum w czasie forsowania Odry był stanowiskiem dowodzenia). W Siekierkach – Cmentarz, Muzeum oraz Sanktuarium Maryjne Nadodrzańskiej Królowej Pokoju. Po zakończeniu działań wojennych saperzy Wojska Polskiego wnieśli ogromny wkład w akcję rozminowania kraju oraz jego odbudowę ze zniszczeń. Walka z "zardzewiałą śmiercią" była przez wiele lat po wojnie priorytetowym zadaniem saperów, a obecnie patrole saperskie używane są do usuwania odnalezionych niewybuchów. Współczesne wojska inżynieryjne stanowią bardzo ważny element w strukturze organizacyjnej sił zbrojnych Rzeczypospolitej oraz ich oddziałów funkcjonujących w strukturze wojskowej paktu NATO. Saperzy walczą z żywiołami ratując życie i mienie ludności cywilnej podczas zagrożenia w czasie powodzi. Są wszędzie tam, gdzie oczekuje się ich pomocy. To oni likwidują niezliczone ilości niewybuchów w różnych regionach kraju i poza nim uczestnicząc w Misjach Pokojowych ONZ na świecie w ramach Polskich Kontyngentów Wojskowych.

Powojenne wojskowe dzieje miasta od lat czterdziestych związane były ze stacjonującym tu garnizonem Wojska Polskiego. W monografii miasta trudno jest jednak doszukać się wzmianek o garnizonie wojskowym. Jego dzieje czekają na swojego kronikarza. Oddziały Wojska Polskiego nie brały udziału w walkach o Kostrzyn podczas ostatniej wojny. Jednak już od pierwszych powojennych dni pierwszymi, bezpośrednio związanymi z naszym miastem byli saperzy. Pełnili służbę garnizonową, brali udział w akcji rozminowywania, odbudowie infrastruktury przemysłowej, zabezpieczeniu funkcjonowania węzła kolejowego oraz odgruzowywaniu i odbudowie całego Kostrzyna.

W latach pięćdziesiątych w okresie “Zimnej Wojny” Kostrzyn stał się garnizonem wojskowym dla jednostek wojskowych IV Okręgu Wojskowego. Były to jednostki 19 Dywizji Zmechanizowanej i 5 Dywizji Pancernej. Trzon garnizonu stanowiły oddziały pułku zmechanizowanego, batalionu rozpoznawczego, następnie pododdziałów saperów i artylerii. Na podstawie rozkazów organizacyjnych MON nr 0045/Org i 00470 z maja i sierpnia 1951 roku sformowany został 66 batalion saperów, jako Jednostka Wojskowa 2240, a jej miejscem postoju został Kostrzyn. Batalion wszedł w skład 19 Dywizji Zmechanizowanej, 5 Dywizji Pancernej, a następnie 4 Dywizji Zmechanizowanej. 5 Dywizja Pancerna jest kontynuatorką historii 19 Dywizji Pancernej i została ona sformowana rozkazem MON nr 0025/Org. z 2 kwietnia 1957 roku, a w składzie dywizji znalazł się kostrzyński batalion saperów. Struktura etatowa dywizji z 1957 roku przetrwała tylko rok. Na podstawie rozkazu MON nr 0010/Org. z 2 października 1958 roku dokonano przeformowania dywizji w terminie do 1 grudnia 1958 roku. W składzie dywizji po przeformowaniu pozostawiono 66 bSap – JW 2240 Kostrzyn (nastąpiła jedynie zmiana etatu na 5/243 ). Jednostka otrzymała swój pierwszy sztandar 8 maja 1960 roku. Rozkazem MON nr Pf-12/MON z 28 lipca 1977 roku przemianowano 66 Batalion Saperów na 14 Batalion Saperów z zachowaniem miejsca dyslokacji i nr JW. Z kolei 25 kwietnia 1994 roku batalion przejął tradycje: 14 batalionu saperów wielkopolskich, 7 pułku saperów, 7 batalionu saperów, 14 batalionu saperów 14 Dywizji Piechoty [1939], 14 batalionu saperów 5 Dywizji Piechoty [1944-1957], 66 batalionu saperów 19 Dywizji Zmechanizowanej i 5 D Pancernej. Dzień ten stał się dorocznym świętem tej jednostki.

Pierwszym dowódcą batalionu został kpt. Józef JANEK. Następnie batalionem dowodzili: ppłk Bolesław OLSZEWSKI, ppłk Franciszek ZARZYCKI, ppłk Tadeusz WILAMOWSKI, mjr Henryk ŻABA, mjr Mieczysław BUCZAK, mjr Zygmunt DULEBA (obecnie generał brygady Wojska Polskiego ), mjr Władysław BANIEWSKI i mjr Jerzy SZYMCZAK.

Od pierwszych dni stacjonowania w garnizonie żołnierze i kadra zawodowa rozpoczęli swoją służbę od prac adaptacyjnych i remontowych w koszarach przy zbiegu ulicy Wojska Polskiego i Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Szkolenie saperskie powiązane było z rozminowywaniem terenów miasta z pozostałości wojny w postaci min przeciwpancernych i przeciwpiechotnych, granatów, pocisków i niewybuchów. Łącznie tylko w 1951 roku kostrzyńscy saperzy oczyścili 33 ha powierzchni miasta. Z chwilą ukończenia szkolenia saperskiego żołnierze wysyłani byli na liczne akcje rozminowywania w okolicach Kostrzyna. W 1954 roku, po raz pierwszy w historii batalionu, został on użyty do akcji przeciwlodowej. Celem akcji była ochrona mostów warciańskich w Kostrzynie i Świerkocinie. W następnym 1955 roku kostrzyńscy saperzy rozminowywali okolice miejscowości Lemierzyce i Owczary. Akcję rozminowywania kraju kontynuowano również w 1956 roku w Bieszczadach: Baligrodzie, Cisnej, Majdanie i Roztok. W latach sześćdziesiątych kadra i żołnierze batalionu uczestniczyli cyklicznie w akcjach żniwnych na terenie województw: koszalińskiego, zielonogórskiego i gdańskiego. Inne przykłady służby saperów dla społeczeństwa, to: rozminowanie szpitala w Ciborzu k. Świebodzina i budowa nowego mostu w Gubinie. Żołnierze i kadra uczestniczyli w budowie budynków mieszkalnych dla mieszkańców Kostrzyna i Skwierzyny. Saperzy ofiarnie brali udział w walce z klęskami żywiołowymi, m. in.: ewakuowali przed powodzią mieszkańców 30 gospodarstw w miejscowości Lipki Wielkie. W ramach zajęć szkoleniowych budowali nowe lotnisko wojskowe w Pile, znany ośrodek sportowy w Zakopanem oraz ośrodek wypoczynkowy w Kosarzynie k. Gubina. Lata siedemdziesiąte ubiegłego wieku to dalsze rozminowywanie kraju i Ziemi Lubuskiej m. in: Kostrzyna, Sulęcina i Świebodzina. Pododdziały wraz z kadrą zawodową batalionu realizowały prace szkoleniowe i produkcyjne w Hucie Katowice. Ślady swojej ofiarnej służby dla Polski pozostawili w Kłodzku i innych miejscowościach naszej Ojczyzny. Podczas “zimy stulecia” kadra zawodowa i żołnierze batalionu ofiarnie pomagali mieszkańcom Kostrzyna, Dębna i Myśliborza. Po raz kolejny ratowali przed powodzią mieszkańców Lipek Wielkich, Zwierzyna i Szumiłowa. W następnym dziesięcioleciu batalion brał udział w kolejnych akcjach na rzecz społeczeństwa i miasta Kostrzyna oraz całego kraju. O kostrzyńskich saperach pamiętają mieszkańcy wielu miejscowości w całej Polsce, którym spieszyli oni zawsze z ofiarną i bezinteresowną pomocą. Podczas swej służby w garnizonie żołnierskie rzemiosło saperskie poznało tysiące młodych ludzi. Służba w szeregach Wojska Polskiego była dla nich również nauką patriotyzmu i pomocy innym. Saperzy brali czynny udział w pracach remontowych i budowlanych w kostrzyńskich zakładach pracy, placówkach oświatowych, obiektach sportowo – rekreacyjnych (stadion sportowy, hala gimnastyczna, basen pływacki, park rekreacji i sportu wraz z amfiteatrem) oraz pracach inżnieryjno - minerskich na Starym Kostrzynie. Zadania szkoleniowo-wychowawcze batalion realizował w różnych sytuacjach, zarówno w warunkach garnizonowych, jak i poligonowych. Jednostka realizowała swoje zadania również podczas stanu wojennego w latach 1981 – 1982. Jednym z ostatnich zadań szkoleniowych saperów był udział w budowie pontonowego mostu przyjaźni, zrealizowanego z pododdziałami NATO w 1996 roku w Kaleńsku.

Kadra batalionu brała udział w pokojowych misjach pod flagą ONZ, m. in.: w Egipcie, Syrii o Namibii. Byli to m. in.: mjr Jerzy SZAJDAK, por. Jerzy MUSZAK, chor. Krzysztof PRĘTNICKI, sierż. Włodzimierz JANKIEWICZ; w Namibii – sierż. szt. Ireneusz ŁAKOMY, w Kambodży – st. chor. Maciej WALCZK i sierż. szt. Ireneusz ŁAKOMY.

Jednostka Wojskowa 2240, żołnierze i kadra wielokrotnie otrzymywali dowody sympatii ze strony społeczeństwa miasta Kostrzyna nad Odrą. Batalion Saperów otrzymał od samorządu odznakę “Zasłużony dla miasta Kostrzyna” oraz szereg innych wyróżnień i odznaczeń nadanych przez lokalne społeczności. 22 kwietnia 1994 roku 14 Batalion Saperów przejął uroczyście tradycje jednostek saperskich Wojska Polskiego. Widomym symbolem serdecznych więzi z miastem było ufundowanie jednostce sztandaru w 1994 roku przez Zarząd Kostrzyńskich Zakładów Papierniczych. Sztandar jednostki ozdabiał m. in. herb miasta Kostrzyn nad Odrą. Saperzy brali aktywny udział w życiu samorządu kostrzyńskiego oraz organizacji i stowarzyszeń pozarządowych. Nestor kostrzyńskich saperów Pan pułkownik Bolesław Olszewski przez szereg lat sprawował funkcję Prezesa Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych. 1 września 1989 roku dla uczczenia 50 rocznicy wybuchu II wojny światowej z inicjatywy pułkownika Bolesława Olszewskiego, został poświęcony Krzyż na cmentarzu jeńców wojennych Stalagu III C w Drzewicach. Również z jego inicjatywy kostrzyńskie koło kombatantów otrzymało swój sztandar, a kombatanci brali i biorą czynny udział we wszystkich uroczystościach patriotycznych w naszym mieście.

Saperzy z powodzeniem sprawowali mandaty radnych Rady Miasta przyczyniając się do dynamicznego rozwoju Kostrzyna nad Odrą. Mjr rez. Marian Firszt pełnił funkcję Burmistrza Kostrzyna nad Odrą oraz funkcję Starosty Powiatu Gorzowskiego. Zastępcą Burmistrza Kostrzyna nad Odrą był st.chor.szt.rez. Krzysztof Prętnicki.

W pracach Rady Miasta udział brali m.in.: Marian Firszt, Krzysztof Prętnicki i Zygmunt Romanowski. Odznaką “Zasłużony dla miasta Kostrzyn nad Odrą” udekorowano sztandar saperów, a wśród kadry zawodowej odznakę tę otrzymali m.in.: Bolesław Olszewski, Zygmunt Duleba i Marian Firszt. Z kolei Medalem Pamiątkowym “Za Zasługi dla miasta Kostrzyn nad Odrą” wyróżnieni zostali: mjr rez. Marian Firszt, chor. Sławomir Szczudliński, mjr rez. Józef Piątkowski, płk rez. Bolesław Olszewski i mjr rez. Zygmunt Romanowski. Przez długie powojenne lata saperzy nie tylko służyli w garnizonie, ale i ciężko pracowali w znaczący sposób przyczyniając się do dzisiejszej świetności naszego miasta. Tradycje saperskie garnizonu Wojska Polskiego w Kostrzynie nad Odrą oraz dzieje 14 Batalionu Saperów zostały zakończone w dniu 28 września 1998 roku, kiedy to na podstawie decyzji Ministerstwa Obrony Narodowej jednostka ta została rozformowana. Kadra zawodowa częściowo zasiliła inne jednostki inżynieryjne, a częściowo została przeniesiona do rezerwy. Baza koszarowa i szkoleniowo-wychowawcza przejęta została przez miasto oraz zakupiona przez przedsiębiorców. Poligonowy ośrodek wodny wraz z budynkami parku inżynieryjno-pontonowego stał się nowym miejscem dla zakładów pracy, a od strony północnej powstało Osiedle nad Wartą. Budynek żołnierski na terenie kompleksu koszarowego przy obecnej ulicy Kardynała Stefana Wyszyńskiego został zaadaptowany dla potrzeb mieszkaniowych i przekazany mieszkańcom miasta. Wzdłuż budynku powstała wewnętrzna, osiedlowa ulica, która na podstawie uchwały Nr VII/76/03/ 2003 Rady Miasta z dnia 24 kwietnia 2003 roku została nazwana ulicą Saperską.

Opracował Józef Piątkowski